Konsument jest podmiotem traktowanym przez ustawodawcę w szczególny sposób. Najprościej mówiąc to nieprofesjonalista, czyli osoba fizyczna, która dokonuje z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością zawodową lub gospodarczą.

A zatem, o tym czy dany podmiot w danej sytuacji jest konsumentem, czy też nie można go określić tym mianem, decyduje to, z kim dany podmiot wchodzi w relacje oraz jaki mają dane relacje charakter (charakter stosunku zobowiązaniowego).

Sytuacja prawna konsumenta i przedsiębiorcy znacząco się różni. Znacząco silniejsza jest bowiem pozycja ekonomiczna i organizacyjna przedsiębiorcy. Dlatego też Ustawodawca dostrzegł potrzebę zapewnienia konsumentowi równorzędności materialnej i rzeczywistej, dającej mu swoiste uprzywilejowanie w relacjach z przedsiębiorcą. W związku z tym, nie bez znaczenia jest wskazanie czy w danym przypadku jedna ze stron stosunku zobowiązaniowego (umowy) korzysta z ochrony prawnej jako konsument, czy też obie strony mają równorzędną pozycję ekonomiczną i prawną.

W efekcie zauważonych przez Ustawodawcę potrzeb wprowadzone zostały do systemu prawnego szczególne regulacje prawne, które mają na celu ochronę konsumenta. Chodzi tutaj w szczególności o przepisy dotyczące:

• obowiązków przedsiębiorcy w relacjach z konsumentem,
• zasad i trybu zawierania z konsumentem umów poza lokalem przedsiębiorstwa  i na odległość,
• szczegółowych zasad i trybu wykonania prawa odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa bądź na odległość,
• zasad i trybu zawierania przez przedsiębiorcę z konsumentem umowy na odległość związanej z usługami finansowymi,
• zasad prowadzenia postępowań dotyczących pozasądowych sposobów rozwiązywania sporów konsumenckich,
• obowiązków ustawowych oraz zadań Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) dotyczących pozasądowych sposobów rozwiązywania sporów konsumenckich,
• zasad prowadzenia rejestru podmiotów uprawnionych do prowadzenia postępowań dotyczących pozasądowych sposobów rozwiązywania sporów konsumenckich.

Warto również pamiętać, że w świetle obowiązującego prawa, konsument nie może zrzec się swoich praw. Zgodnie z utrwaloną już doktryna i linią orzeczniczą wszelkie próby ograniczenia praw kupującego (przez sprzedającego), należy uznać po prostu za sprzeczne z obowiązującym porządkiem prawnym oraz zasadami współżycia społecznego. Chodzi tutaj o realną ochronę konsumentów. W ten sposób Ustawodawca ogranicza możliwość wprowadzania do regulaminów, umów czy też wzorców umownych postanowień, które dla konsumenta są (bądź mogą być) niekorzystne. Zapisy ustawowe są zatem pewną bazą praw konsumenckich, których nie można w żaden sposób ograniczać.

O czym konsument powinien pamiętać:

• Gwarancja to dobrowolne zobowiązanie przedsiębiorcy, udzielana jest na podstawie oświadczenia gwarancyjnego (w którym określone są obowiązki gwaranta oraz uprawnienia kupującego w przypadku, gdy towar nie posiada określonych właściwości).
• Gwarancja stanowi podstawę do dochodzenia odpowiedzialności przedsiębiorcy za wadliwy produkt.
• W sytuacji gdy towar ma być wysłany konsumentowi, przedsiębiorca odpowiada za niebezpieczeństwo uszkodzenia towaru bądź przypadkowej jego utraty aż do momentu wydania rzeczy konsumentowi.
• Konsument ma prawo do odstąpienia od umowy poprzez złożenie stosownego oświadczenia, najlepiej w formie pisemnej (dla celów dowodowych).
• W przypadku odstąpienia przez konsumenta od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa albo na odległość, umowę taką uważa się za niezawartą.
• Postanowienia regulaminów, wzorców umownych albo umów, które są dla konsumenta mniej korzystne niż postanowienia ustawy są nieważne, a w ich miejsce stosuje się powszechnie obowiązujące przepisy ustawy.
• Zarówno wyrok sądu konsumenckiego, jak i ugoda zawarta przed takim sądem mają taką samą moc jak wyrok sądu powszechnego (po stwierdzeniu przez sąd  powszechny wykonalności takiego wyroku lub ugody).